Spadkodawca może samodzielnie decydować o tym, komu po śmierci będzie przysługiwał jego majątek. Prawo chroni jednak osoby najbliższe z tytułu więzów krwi i zabezpiecza je tzw. zachowkiem. Komu on dokładnie przysługuje i jak go obliczyć?
Prawne aspekty spadku majątkowego
Z chwilą śmierci spadkodawcy spadek ulega otwarciu, a spadkobiercy nabywają prawa do majątku spadkowego. Powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu. Zgodnie z Kodeksem cywilnym w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Zdarza się, że zapisy testamentowe oraz wcześniejsze czynności spadkobiercy (np. darowanie komuś mieszkania, domu) pomijają blisko spokrewnione z nim osoby. I w takiej właśnie sytuacji można skorzystać z zachowku. Zachowek to uprawnienie, które ma na celu ochronę najbliższych osób dla zmarłego.
Komu przysługuje zachowek?
Zachowek przysługuje zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Jeżeli uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni należy się wówczas 2/3 wartości udziału spadkowego, który by mu przypadł przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach należy się połowa wartości tego udziału.
Zachowek – jak obliczyć?
Prawo do zachowku można zrealizować albo poprzez pisemną ugodę dotyczącą zapłaty zachowku albo poprzez pozew o zapłatę zachowku złożony do sądu. Pierwszym krokiem w drodze do ustalania wysokości kwoty należnego zachowku jest określenie należnego ułamka wartości udziału spadkowego dla osoby uprawnionej. W drugim kroku oblicza się tzw. substrat zachowku, który równa się czystej wartości spadku wraz z wartością darowizn podlegających doliczeniu. Następnie należy sprawdzić, czy uprawniony jest w grupie uprzywilejowanej co do wysokości zachowku, a ostatecznie zestawić wszystkie te wielkości razem. Warto również pamiętać, że przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się tych osób, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni.
Kwestie dziedziczenia, prawa do zachowku oraz obliczania jego kwoty, stanowią problem dla osób, które nie zajmują się tym na co dzień. Aby mieć pewność, że wszelkie procesy oraz formalności prawne przebiegają prawidłowo, warto zasięgnąć pomocy profesjonalisty, który pomoże w przeprowadzeniu postępowania.
